ZEKA ÇEVREYE UYUM SAĞLAMA YETENEĞİDİR
Zeka konusunda çalışan araştırmacıların şu ana kadar herkesi tatmin edecek ortak bir tanımı yoktur. Bazılarına göre zeka ”öğrenme gücü” , bazıları “soyut düşünebilme becerisi” bazıları da “çevreye uyum gücü” olarak değerlendirmektedirler. Bu konuyla çalışan önemli araştırmacılardan Wechsler’e göre zeka; bütünsel bir kavramdır ve kişinin amaçlı davranışlarının, mantıklı düşüncesinin, çevreyle etkin biçimde başa çıkabilmek için giriştiği çabaların tümünü kapsayan genel bir yetenektir. Çoklu zeka kuramını ortaya atan Prof. Gardner’a göre zeka; değişen dünyada yaşamak ve değişimlere uyum sağlamak amacıyla her insanda kendine özgü bulunan yetenekler ve beceriler bütünüdür.
ZEKA ÖLÇÜLEBİLİR Zeka konusunda tüm uzmanların birleştiği bir husus ise; zekanın dolaylı yollarla ölçülebildiğidir. Zeka kavramı günlük yaşamımızda doğrudan akademik yaşamadaki başarının karşılığı olarak kullanılmaktadır. Ancak zeka kavramının çok boyutlu olduğu tartışılmaktadır. Buna “duygusal zeka” kavramını örnek verebiliriz. Hayatta başarı için “akademik zeka” kadar “duygusal zekanın” da önemli olduğu ortaya konulmuştur.
ZEKA GENETİKTİR AMA ÇEVRE İLE GELİŞTİRİLEBİLİR Zekanın genetik ya da çevreden etkilenip etkilenmemesi konusu çok tartışılmıştır. Ortak kanı genetik altyapının önemi vurgulanmakla birlikte çevrenin sağladığı olanaklarla doğuştan getirilen fonksiyonların geliştiğidir. Zeka ölçümünde için hangi testler uygulanıyor? Dünyada kullanılan standart zeka testlerini kullanıyoruz. En bilinen zeka testleri Stanford – Binet ve Wisc-r zeka testleridir. Dünyada daha yeni versiyonları kullanılıyor. Bireyin üstün zekalı ya da daha düşük bir zeka seviyesinde olduğunu belirleme konusunda değerlendirme ölçütünüz nedir? Zeka testleri sonuçlarına göre belirli sınıflamalar yapılmıştır. Dünyada kabul gören sınıflama sistemleri kullanılmaktadır. Bireylerin zekalarını ölçerken yaşadıkları toplum ve kültürün kodlarına göre soru sormak ve değerlendirirken de bu kodları ölçüt olarak kullanmak, doğru bir ölçüm yapmak adına önemli. Buna somut bir örnek verecek olursak, Almanya’ya göç eden işçilerin çocuklarına zeka testi uygulandığında, gerçekte öyle olmadığı halde bu çocukların zeka düzeyleri düşük bir seviyede çıkabiliyor. Biz zeka testlerini kendi ülkemize uyarlama noktasında hangi aşamadayız? Mevcut kullanılan zeka testleri ülkemiz normlarına göre standardize edilmiş testlerdir. Ancak normlar değiştiği için yeniden çalışma yapmak ya da kendime ait testler geliştirmek konusunda çalışmalıyız.
BİR DE DUYGUSAL ZEKA KAVRAMI VAR Zeka testi ile ilgili IQ kavramı yaygın bir şekilde kullanılıyor. Bunun yanı sıra bir de EQ kavramı ile ifade edilen duygusal zeka kavramını da duymaya başladık. EQ’nun IQ’dan ne farkı var? IQ akademik zekayı , EQ “duygusal zekayı” belirtmek için kullanılmaktadır. Duygusal zeka ise “kendini harekete geçirebilme, aksiliklere rağmen yoluna devam edebilme, dürtüleri kontrol ederek doyumu erteleyebilme, ruh halini düzenleyebilme, sıkıntıların düşünmeyi engellemesine izin vermeme, kendini başkalarının yerine koyabilme ve umut besleme” olarak tanımlamaktadır. İnsan bütündür. Onu var eden her şey bu bütünlüğün bir parçasıdır. Gelişimi açısından yaşamsal öneme sahip olan, çevresiyle uyumunu sağlayan ilişki kurabilme kapasitesini belirleyen önemli potansiyel duygusal zeka kavramıyla kendini göstermektedir.
HER ÇOCUĞA ZEKA TESTİ UYGULAMAYA GEREK YOK Zeka testi sonucunu nerelerde kullanabiliriz? Ayrıca örneğin bir anne ya da baba olarak çocuğumuza zeka testi yaptırmaya neden gerek duyalım? Zeka değerlendirmesi daha öncede belirttiğim gibi bir amaca yönelik yapılır. Her çocuğa zeka testi uygulamaya genelde gerek duyulmaz. Genellikle öğrenme açısından iyi olduğu düşünülen ve öğrenme zorluğu yaşayan çocuklar için test yapma eğilimi vardır. Diyelim ki zeka testi yaptırdık. Zeka geliştirilebilir olduğu için zekamız gelişebilir. Bu durumda zeka testlerinin geçerliliği ile ilgili belli bir süre var mı? Zeka testi ne zaman tekrarlanmalı? Bu tür testler için ortalama 6 aydan önce tekrarlama yapılmaz. Zeka testi hangi durumlarda yapılmalı? Ayrıca zeka testi sonucuna göre zekanın yüksek bir seviyede çıkması gurur verici olarak karşılanırken, düşük zeka seviyesi bunun tam tersi bir şekilde karşılanıyor. Anne ve babalara ikinci durumla ilgili olarak neler tavsiye edersiniz ve bu konuda çocuklara yaklaşımları nasıl olmalı? Zeka testleri genelde bir amaca yönelik yapılır. Çünkü üstün özelliklere sahip çocuklar ya da öğrenme yetersizliği gösteren çocukların nasıl bir eğitimden yararlanacaklarına karar vermek için bu testler uygulanır. Ancak sadece zeka testleriyle karar verilmez. Başka değerlendirme ölçütleri de kullanılır.